- Intern teamoverleg

Piekeren heeft ook vaak te maken met het moeten maken van keuzes. Het voelt als een dilemma waar je niet uit komt. In zo’n situatie gaat het niet zozeer om één deel dat zich ergens zorgen over maakt en daarin doorschiet, maar is er sprake van verschillende delen die totaal verschillende meningen over de situatie kunnen hebben. Meestal is het de zorgenmaker die aan het woord is, soms gecombineerd met de innerlijke criticus. Maar je kunt je voorstellen dat er meer delen in de klas zitten die over dit onderwerp wel iets te melden kunnen hebben. Deze delen komen er echter vaak niet bovenuit. Het is dus aan de leraar om afhankelijk van het onderwerp bewust een aantal delen uit te nodigen om wat te melden. De leraar creërt als het ware met een aantal ‘ikken’ uit de klas een teamoverleg.



Ik werk dit hieronder uit met een voorbeeld:
Henk krijgt het aanbod om districtsmanager te worden van een supermarktketen. Hij moet voor deze promotie echter wel verhuizen van Zuid-Holland naar Gelderland. In eerste instantie is hij dolblij, alsof een deel van hem de polonaise danst in de klas. Dan merkt hij signalen op die erop wijzen dat er spanning ontstaat in de klas. Wat gebeurt er dan blijkbaar nog meer in zijn klas? Hij richt zijn aandacht naar binnen en merkt het volgende op. Zijn weerknemer danst de polonaise, zijn partnerdeel maakt zich zorgen over hoe zijn vrouw en kinderen gaan reageren. Zijn grensbewaker vraagt zich ernstig af of hij niet te veel gaat overwerken en zijn innerlijke boekhouder lijkt gematigd enthousiast. En dan is daar nog de eeuwige zorgenmaker met allerlei vragen en doemscenario’s. Het is een drukte van jewelste. Het is chaos in de klas.

In een dergelijke situatie adviseer ik je om als eerste de delen in je klas afzonderlijk aan het woord te laten. Het is handig om op te schrijven wat deze delen te melden hebben. Als je ze een voor een aan het woord laat, is het gemakkelijker om tegen de andere delen te zeggen dat ze even hun mond moeten houden. Je kunt ook andere delen bewust uitnodigen om deel uit te maken van het gesprek in jezelf. Eigenlijk lijkt het een beetje op een teamoverleg in jezelf. Je maakt daarbij ook notulen. Hieronder staat het voorbeeld van Henk verder uitgewerkt. In de praktijk is het handiger om ze allemaal een eigen A4’tje te geven en deze naast elkaar te leggen.

Henk schrijft het volgende op:

Werknemer: Jippie, dit heb ik al lang gewild. Hier heb ik die jarenlange studie voor gevolgd. Fijn dat ze me deze kans geven om mijzelf waar te maken. Ze zien blijkbaar potentie in me. Dat voelt heel goed zeg.

partner: Hoe zou Ans dit vinden? Voor haar is het veel belangrijker dan voor mij om dicht bij haar vrienden te zijn. En hoe ga ik dat vinden als zij minder bij haar vrienden is, zal ze dan meer aanspraak van mij verwachten? Dat gaat er waarschijnlijk niet inzitten met zo'n nieuwe baan. Onze relatie zal veranderen, is dat wenselijk? En zal zij haar werk moeten opzeggen? Of zal ze met een flinke reistijd akkoord gaan?

vader: Dan moeten onze zoons naar een andere school. Ach, voor Wouter (6 jaar) is dat niet zo'n probleem. Die begint pas en hij maakt makkelijk vriendjes. Maar voor Bert wordt dat een ander verhaal. Dat is toch meer een binnenvettertje. Hij zit nu al in groep 4 … dat gaat net lekker, dat kan ik hem toch niet afnemen?

grensbewaker: O jee, dat wordt weer net als vroeger veel overwerken, jezelf willen bewijzen en dikke wallen onder je ogen. Of heb je van de voorgaande burn-out toch echt iets geleerd? Je bent een beetje hard voor jezelf, ik zet er zo mijn vraagtekens bij.

boekhouder: Tja, je gaat dan op het eerste gezicht wel meer verdienen, maar je moet rekening houden met andere gegevens: Het is momenteel crisis op de huizenmarkt, raak je je huis wel kwijt of wordt dat een verliespost? Verhuizen kost altijd geld. En Ans verliest misschien haar baan.

Zorgenmaker: Wat als je contract niet verlengd wordt, dan zit je daar werkloos te zijn in je nieuwe huis zonder familie en vrienden om je heen. Of als je huis niet verkocht raakt? Lekker hoor, dubbele lasten en zorgen. Stel dat een van je ouders plotseling ernstig ziek wordt, dan kun je de mantelzorg nooit delen met je enige zus. Dat wordt ruzie, dat kan ik je nu al voorspellen. En wat als je zoontjes geen vriendjes kunnen maken? Je gaat je vrienden missen hoor, misschien verwatert het wel helemaal.

Henk constateert dat de werknemer en de zorgenmaker de luidste stem in het overleg hebben. Maar hij kent zijn zorgenmaker inmiddels en weet dat die de neiging heeft om iedere stok voor een enge slang aan te zien. Dus hij nodigt voor dit overleg ook twee andere delen uit: de ratio en de creatieveling. Omdat de zorgenmaker vaak in doemdenken schiet en kan blijven hangen in abstracte bewoordingen, mag de ratio Henks dilemma aan een nader onderzoek onderwerpen. Waar gaat het precies over, wat zijn de objectieve feiten? De ratio zoekt uit of de beren op de weg die de zorgenmaker ziet, echte beren zijn of opgeblazen katjes. Als dat eenmaal duidelijk is, kan de creatieveling veel gerichter een passende oplossing bedenken. Met dit trio gaat Henk eerst een overlegronde aan:

zorgenmaker: Wat als je contract niet verlengd wordt, dan zit je daar werkloos te zijn in je nieuwe huis zonder familie en vrienden om je heen.

ratio: Hoezo, je hebt toch een vaste aanstelling? Als je overgaat naar een andere functie, krijg je dus een contractwijziging, en moet je er alleen op letten dat de opgebouwde verdiensten worden overgenomen in je nieuwe contract. Dit is niet echt een zorgenpunt, wel iets om alert op te zijn.

zorgenmaker: Of als je huis niet verkocht raakt? Lekker hoor, dubbele lasten en zorgen.

ratio: Hmm, daar zeg je wat. Onze boekhouder zou hier eens goed naar moeten kijken. Dit huis hebben we nu al tien jaar, dat heeft vast wel enige overwaarde. Maar het is zeker iets wat we moeten uitzoeken.

creatieveling: Misschien kunnen we dit huis eerst een tijd verhuren? Dan hebben we in ieder geval geen dubbele lasten. En mochten we terug willen, dan kunnen we weer in dit huis.

zorgenmaker: Stel dat een van je ouders plotseling ernstig ziek wordt, dan kun je de mantelzorg nooit delen met je enige zus. Dat wordt ruzie, dat kan ik je nu al voorspellen.

ratio: Tja, je ouders zijn inderdaad op een leeftijd dat dit een reëel scenario is. Misschien is het een goed idee om dit ook met je zus van tevoren te overleggen. Wie weet ben je al van alles aan het invullen voor haar wat niet klopt. Door het bespreekbaar te maken als de situatie nog niet speelt, kun je hier nog rustig over praten. Er zijn vast andere mogelijkheden om de zorg met elkaar te delen als het zover is. Dus geen concreet zorgenpunt nu. Wel een punt voor overleg met je zus.

zorgenmaker: En wat als je zoontjes geen vriendjes kunnen maken?

ratio: Haha, nou, over Wouter hoef je je geen zorgen te maken. En Bert heeft toch inmiddels veel bijgeleerd op sociaal gebied? Zo'n nieuwe omgeving kan hem ook een nieuwe kans geven. Niemand heeft dan nog een beeld van hem gebaseerd op oude ervaringen. Een positieve benadering werkt vast beter dan een negatieve. Kijk een beetje uit dat je hem niet in die oude rol terugpraat. Die assertiviteitscursus van school heeft hem toch goed geholpen?

zorgenmaker: Je gaat je vrienden missen hoor, misschien verwateren die contacten wel helemaal.

ratio: Gaat het bij je vrienden om kwantiteit of kwaliteit? Je zult ze vast minder zien en je zult er extra aandacht aan moeten besteden, want afstand verandert de vriendschap wel. Even langs voor een borrel is er niet meer bij als je er twee uur voor moet rijden.

creatieveling: In het nieuwe huis moet in ieder geval een logeerkamer zijn. En we kunnen eventueel ook gaan bellen via de computer met een webcam.

Als Henk dit minioverleg heeft uitgewerkt, neemt de invloed van de zorgenmaker al een stuk af.

Het is altijd goed om de zorgenmaker alle beren te laten benoemen. Maar het is nog beter om hem niet te laten doorschieten in horrorscripts. Maak altijd de overstap naar de ratio voor je met de creatieveling aan de slag gaat. Door eerst de beren van de opgeblazen katten te scheiden, ga je veel efficiënter te werk.

Dan komt de volgende stap: als je alle delen aan het woord heb gelaten die bij dit thema iets te melden hebben, is het tijd om verschillende opties in overweging te nemen. Schrijf op welke mogelijkheden je hebt en wat deze verschillende delen hierop te zeggen hebben.

Henk ziet zich geplaatst voor de keuze: de promotie accepteren en verhuizen óf de functie weigeren en hopen dat deze in Zuid-Holland nog eens aangeboden wordt.

Als je dit geheel in een tabel invult, zie je dat dit meer overzicht geeft dan dat je alles onder elkaar schrijft. Vandaar mijn eerder opmerking om daar ruimte voor te nemen. Zelf neem ik wel eens een stuk behang en plak dat aan de binnenkant van een kast. Af en toe schiet me iets te binnen of maakt iemand anders een zinvolle opmerking en schrijf ik dat erbij. Gaandeweg ontstaat een overzicht dat je helpt bij het maken van je keuze.

Ook hierbij geldt natuurlijk dat structuur een hulpmiddel is en geen dwangbuis. Dus experimenteer en doe het vooral op de manier waar jij het meeste baat bij hebt. Door je dilemma op deze manier uit te werken  geef je ook ruimte aan de delen die minder snel geneigd zijn om iets te zeggen. Voor je het weet laat je je keuze anders bepalen door de delen die sowieso al de neiging hebben om op de voorgrond te treden. Hun stem zal dan het meeste gewicht krijgen in de discussie. En dat is lang niet altijd de beste keuze voor jezelf.

Om je een idee te geven hoe het verder ging met Henk, hier nog het vervolg. De leraar voor de klas merkte op dat optie 2 door de meeste delen ondersteund werd. Feitelijk sputterde alleen de werknemer tegen. Hij besloot om hier verder mee te praten.

leraar: Wat maakt het maken van carrière zo belangrijk voor je?

werknemer: Nou, dan kan ik weer verder groeien in inkomen. Ik zit nu al bijna tegen mijn plafond in deze functie.

leraar: Wat maakt het vergroten van je inkomen zo belangrijk voor je?

werknemer: Daarmee kan ik goed voor mijn gezin zorgen.

leraar: Heb je ook wel eens gevraagd aan je vrouw wat zij zou willen? Vindt zij het vergroten van inkomen ook belangrijk?

werknemer: Tja, als je het zo stelt. Nee, ik heb het haar niet expliciet gevraagd, maar ik weet dat zij liever heeft dat ik meer aanwezig ben in het gezin. En tijd doorbreng met de kinderen. Maar ik heb de afgelopen jaren toch niet voor niets een extra studie gedaan?

leraar: Heb je de studie alleen maar daarvoor gedaan? Heb je ook niet plezier gehad aan de studiestof?

werknemer: Jawel, maar toch wel met als hoofddoel promotie krijgen.

leraar: Heb je weleens nagedacht tegen welke prijs je bereid bent om deze promotie te behalen?

werknemer: Nee, niet echt. Weet je, de bijbehorende status vind ik ook wel aantrekkelijk.

leraar: Wat maakt die status zo belangrijk voor je?

werknemer: Jeetje, wat een vragen zeg. Eh, ik denk dat het een bevestiging is dat ik het wel goed doe.

leraar: Bevestiging van wie en wat is het wat je dan goed doet?

werknemer: Nou, voor mijn gezin zorgen, eigenlijk zoals mijn vader ook deed. Nou je het zo vraagt, het is eigenlijk ook van hem dat ik de bevestiging hoop te krijgen.

leraar: Dan vraag ik nu aan je vadersdeel: hoe zou je reageren als je zoon Bert over dertig jaar zou zeggen dat hij nog steeds bevestiging van jou nodig heeft om te horen dat hij een goede vader is?

vader: Nou zeg. Is het niet veel belangrijker dat hij zijn eigen keuzes maakt? Een volwassen vent, 42 jaar is hij dan al. Tegen die tijd ben ik 73 jaar. Dan is de maatschappij toch ook alweer heel anders!

werknemer: Je hebt gelijk. Ik ben te lang doorgegaan met wat ik als kind al deed, namelijk goedkeuring van mijn vader zoeken. Voor mijn eigen kind zou ik dat ook niet willen. Jeetje, ik ben 42. Tijd om me als een volwassene te gaan gedragen.

leraar: Als je dan nu naar optie 2 kijkt. Hoe ziet die er dan nu uit voor je?

werknemer: Ja, ik kan er nu wel vrede mee hebben. Ik zal aan de directie aangeven dat ik wel dezelfde functie ambieer, maar dan in deze regio. Dat is dan een situatie waarin het wel mogelijk gaat zijn, hoop ik.